Puna në zyrë apo nga shtëpia? Pak rëndësi ka sepse aplikacionet/veglat me të cilat do t’ju njoftojmë në vazhdim të këtij artikulli, e lehtësojnë komunikimin, bashkëpunimin dhe punën në përgjithësi, në çdo ambient. Ditëve të fundit, edhe në Kosovë shumë biznese, institucione, organizata po e praktikojnë punën nga shtëpia. Mirëpo, ka shumë mendime që puna nga shtëpia është e vështirë për t’u realizuar në mënyrë efektive për shkak të pengesave që mund të hasën në komunikim. Kur punoni nga shtëpia, është shumë e rëndësishme të dini për mjetet të cilat ua lehtësojnë komunikimin dhe punën me pjesëtarët e tjerë të ekipit. Ka një mori aplikacionesh të cilat mund të përdoren kur punohet nga distanca, dhe e mira tjetër është se shumë prej tyre janë edhe pa pagesë. Çelik Nimani, drejtor ekzekutiv i kompanisë Frakton, në një intervistë për AkademiPune, ka folur më shumë rreth praktikave që kompanitë duhet të ndjekin gjatë kësaj kohe kur puna nga shtëpia është pothuajse e detyrueshme. Nimani nënvizoi disa prej platformave, të cilat mund t’i përdorin kompanitë varësisht nga natyra e biznesit. “Një prej tyre është “Slack” që mund të përdoret për komunikim direkt mes ekipit dhe për të organizuar komunikimet mes ekipit në grupe, diskutimi me tekst, e kjo vegël mundëson edhe shkëmbim të dokumenteve, thirrje, etj. Ngjashëm është edhe Microsoft Teams. Për menaxhim të projekteve në çfarëdo lloj  kompanie mund të përdoret “Trello” që është falas, “Asan” që është po ashtu pa pagesë dhe shërben për deri në 15 persona apo “JIRA” nga Atlassian që është me pagesë por që është shumë më profesionale nga këto dy të tjerat, duke mundësuar punën me metodologjitë SCRUM/AGILE” Ai përmend edhe vegla të tjera, mjaft efektive për video-komunikim, siç janë Google Hangouts apo Zoom, të cilat mund t’i përfshijnë deri në 100 persona në një thirrje, me mundësi për “screen sharing”, aplikacione këto po ashtu falas. Për të menaxhuar kohën në takime dhe detyra të tjera që janë më të thjeshta, ai u rekomandon kompanive të përdorin edhe veglat si Google Calendar dhe To-Do List.  “Ka edhe vegla të tjera për menaxhim të kodit softuerik për kompani të IT-së, përmes BitBucket apo Gitlab e Github, e kështu me radhë. Sot madje ka edhe vegla për fusha si mjekësi e ndërtimtari por të cilat ende nuk kanë marrë aplikim të gjerë globalisht, përveç në vendet e zhvilluara.”. Si mund të punohet në mënyrë efektive me ekipin nga distanca?  Që puna të jetë sa më frytdhënëse, Nimani tha se duhet të krijohet një ambient i zyrës edhe në shtëpi, të jetë orari i përshtatshëm i punës, të respektohen pauzat dhe detajet e tjera. “Duhet të praktikohen edhe detaje si veshja më zyrtare, si për në zyrë, në mënyrë që të mos i humbasim këto shprehi. Gjithashtu duhet të praktikohen edhe takimet e shpeshta me video, e më pak ato me chat, për shkak se kontakti fizik mungon dhe video-thirrjet janë metoda më e mirë për të qenë në kontakt të vazhdueshëm. Duhet pasur kujdes nga shpërqëndrimi prej gjërave tjera në shtëpi, për shkak se një gjë e tillë mund të shpërqëndrojë vëmendjen në punë, pra duhet edhe një vetë-menaxhim brenda zyrës në shtëpi” Ai tha se në kompaninë Frakton, pjesë e së cilës është ai, për ta mbajtur ritmin e punës njësoj edhe nga distanca, ata fillimisht praktikojnë komunikimin ditor në mëngjes që të dakordohen se çka do të realizojnë gjatë ditës, si dhe në mbrëmje për ta përmbyllur ditën dhe për të kuptuar nëse ka pasur ndonjë pengesë. Përparësitë dhe pengesat e punës në distancë Ndonjëherë puna në distancë tingëllon si diçka më e mirë për punonjësit, sepse kanë një orar të përshtashëm, kursejnë kohë dhe të ardhura më shumë, janë më të pavarur, etj. Mirëpo, puna nga shtëpia, përpos përfitimeve apo përparësive, mund të shoqërohet edhe me pengesa. “Ka pengesa si shpërqëndrimi nga detyrat e tjera të shtëpisë, telashet e mundshme me internet, problemet me karrige / ambient pune sepse nëse nuk e keni praktikuar më parë duhet të adaptoni ndonjë ambient për punë si tavolinën e kuzhinës. Në veçanti është sfiduese për prindër me fëmijë të vegjël, për shkak se fëmijët nuk janë në kopshte dhe janë të lumtur që kanë të dy prindërit në shtëpi duke kërkuar vëmendjen e vazhdueshme të tyre. Në këto raste, duhet bëhet një ndarje e punëve mes dy prindërve që me fëmijët të merret herë njëri e herë tjetri” Ai theksoi edhe ndikimin e një ambienti higjienik në punë, me ç'rast tha se duhet pasur kujdes me aktivitetin fizik në shtëpi dhe ajrosjen, si diçka shumë me rëndësi për shëndetin. Krejt në fund, ai tha se veglat e përmendura janë të gjitha të lehta për t’u përdorur dhe falë internetit nuk kanë ndonjë sistem të ndërlikuar për menaxhim të licensave apo instalimit. Sipas tij, në të ardhmen, me përdorimin e këtyre veglave që mundësojnë punën në distancë, do të ndeshemi me një sfidë tjetër, e ajo është se njerëzit do ta preferojnë punën nga distanca, dhe se do të priten edhe të tjera zgjidhje inovative për profesione të ndryshme. Në të ardhmen me teknologjinë 5G, parashihet që të mund të kontrollohen edhe mjete të rënda nga distanca, qoftë vozitja e një eskavatori në punishte nga komditeti i shtëpisë, por kjo mbetet të shihet.”përfundoi Nimani. /AkademiPune

Punonjësit kalojnë më shumë kohë në ambientet e punës sesa në shtëpitë e tyre. Kësisoj, hapësira ku punohet duhet të mbahet shumë e pastër. Sipërfaqe të caktuara, tërheqin edhe baktere apo viruse, e sidomos nëpër ambiente si zyret, ku ka disa vende ku mund të këtë grumbull bakteresh. Kohëve të fundit, një virus i njohur si Coronavirus , COVID -19 është përhapur me shpejtësi të madhe në mbarë botën. Tashmë është bërë e ditur që ky virus transmetohet mes njerëzve, mirëpo edhe prekja e sipërfaqeve të infektuara mund ta bartë gjithashtu virusin. Me shqetësimin për përhapjen e virusit Covid-19, punonjësit në zyre dhe ambiente tjera të punës dëshirojnë të jenë të sigurtë në vendin e punës. Duke pasur parasysh kohën e kaluar në punë dhe rrezikun nga ky virus, Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve dhe Administrata e Sigurisë dhe Shëndetit në Punë (OSHA) kanë dhënë edhe disa këshilla rreth mjedisit të punës në këtë kohë të këtij virusi. Ndër këto këshilla janë dezinfektimi i hapësirave ku punohet si dhe tryezave, tastierave apo çdo objekti tjetër ose sipërfaqe nga të cilat mund të merret virusi. AkademiPune, ju sjellë disa nga këshillat. Lani duart më shpesh, sidomos kur prekni dorëzat e dyerve nëpër zyre Bëhuni gati për t’i larë sa më shpesh duart, më shpesh edhe se zakonisht. Mos harroni t’i lani duart pasi të hani ushqim, kur prekni dorëzat e dyerve në zyre, kur fryni hundët apo kur bëni veprime të tjera të ngjashme. Kujdesuni gjithashtu që t’i lani duart në mënyrë të duhur. Mbani gjithnjë pranë vetes një xhel dezinfektues Në rastet kur nuk mund të shkoni tek lavamani sepse mund të keni punë me urgjencë, dezinfektuesit e duarve janë një zëvendësues i shkëlqyeshëm. Mirëpo, gjithmonë është më mirë që duart t’i lani me sapun dhe ujë edhe pas dezinfektimit me xhel. Shmangni kontaktet fizike të panevojshme E nënvizuam më lart se koronavirusi transmetohet kryesisht përmes njerëzve, e shumica e punëve kanë të bëjnë direkt me njerëzit. Prandaj, shmangia e kontakteve fizike është e nevojshme në këtë periudhë. Rekomandohet refuzimi i shtrëngimeve të duarve. Në vend të kësaj, mund të praktikohen përshëndetje tjera, qoftë edhe vetëm buzëqeshje miqësore. Pastroni me dezinfektues ekranet, tastierat, miun dhe telefonat Jo më pak rëndësi ka edhe dezinfektimi i telefonit, tastierave, miut. Sigurohuni që të përdorni lecka pak të lagura për t’i pastruar dhe dezinfektuar edhe këto sipërfaqe. Çfarë masa duhet të ndërmarrin punëdhënësit? Në përputhje me këto rrethana, punëdhënësit duhet të ndërmarrin disa hapa të mënjëhershëm në mënyrë që mjedisin e punës dhe punonjësit t’i mbajnë të sigurtë. Disa kompani veç kanë filluar dezinfektimin e tavolinave, kompjuterëve, telefonave, çelësave, makinave - ndërsa të tjerët kanë vendosur të punojnë nga shtëpia, sidomos në rast të simptomave tashmë të njohura të këtij virusi, si kolla apo tështitjet. Duhet pasur një qasje të duhur, jo vetëm në këtë kohë kur ka një shpërhapje të madhe globale të virusit, por gjithnjë, e sidomos në periudhat kur kërcënohet shëndeti i punonjësit. Punëdhënësit duhet të komunikojnë hapur me punonjësit e tyre, në mënyrë që ata të kenë informacionet e nevojshme që të ndihmojnë veten dhe kolegët përreth. Ata duhet të ndërmarrin disa masa të para që lidhen me: Higjienën e mirë Punën në distancë Dezinfektimin e zyreve Ndalimin e udhëtimeve Çështjet e higjienës në vendin e punës janë gjithmonë të rëndësishme dhe mund të ndihmojnë në zvogëlimin e rrezikut për transmetim të çdo lloj virusi. OSHA kërkon që punëdhënësit të sigurojnë një mjedis pune "të lirë nga rreziqet e njohura që po shkaktojnë ose ka mundësi të shkaktojnë vdekje ose dëme serioze fizike".  Përpos masave të lartcekura për një ambient të pastër të punës, në periudha të tilla, kompanitë duhet të praktikojnë sa më shumë edhe punën nga shtëpia. /AkademiPune.

Aftësitë ndërpersonale ndryshe njihen edhe si aftësi të buta, apo aftësi të inteligjencës emocionale. Këto aftësi lidhen me mënyrën se si komunikoni dhe bashëveproni me të tjerët. Aftësitë ndërpersonale janë një nga kriteret kryesore që përdoren për të vlerësuar kandidatët para se të punësohen. Pavarësisht nga lloji i punës që keni, është e rëndësishme të jeni i shoqërueshëm me bashkëpunëtorët dhe kolegët tjerë. Aftësitë ndërpersonale po ashtu njihen edhe si aftësi punësimi. Fjala "punësim" ka lidhje të ngushtë me rëndësinë e aftësive ndërpersonale. Ato janë aq thelbësore, pasi që punëdhënësit kanë pak gjasa të punësojnë kandidatët që nuk i posedojnë këto aftësi. Shumë punë, pavarësisht nga natyra e tyre, kërkojnë të paktën ndërveprim të qëndrueshëm me njerëzit e tjerë. Akademi Pune ju ofron disa nga aftësitë themelore ndërpersonale që ju ndihmojnë para dhe pas punësimit: Menaxhimi i konfliktit Pavarësisht nëse jeni menaxher ose punonjës, ndodh të ballafaqoheni me situata ku keni nevojë të zgjidhni konflikte në një moment të punës tuaj. Kjo mund të përfshijë zgjidhjen e ndonjë mosmarrëveshje ndërmjet dy anëtarëve të stafit, një klienti dhe kompanisë suaj apo edhe ndonjë mosmarrëveshje personale që mund të keni me ndonjë koleg. Te manaxhimi i konfliktit bëjnë pjesë aftësitë si: Zgjidhja e konfliktit Kritika konstruktive Këshillimi Ndërmjetësimi Udhëheqja Edhe nëse nuk jeni menaxher, është e rëndësishme të keni përvojë dhe aftësi udhëheqëse. Udhëheqja kërkon të jeni në gjendje të motivoni dhe inkurajoni të tjerët, si dhe të ndihmoni ekipin tuaj në arritjen e sukseseve. Në kuadër të udhëheqjes hyjnë aftësi si: Inkurajimi Motivimi Menaxhimi Empatia Pjesë e rëndësishme e të qenurit menaxher, punonjës dhe koleg i mirë është aftësia e kuptimit dhe shfaqjes së empatisë për të tjerët. Në empati bëjnë pjesë:   Mirësjellja Durimi Respekti Ndjeshmëria Komunikimi Një nga aftësitë më të rëndësishme ndërpersonale në çdo vend pune është komunikimi. Pavarësisht nëse punoni në IT, shërbim ndaj klientit apo ndonjë industri tjetër, do të duhet të jeni në gjendje të komunikoni qartë dhe në mënyrë efektive me të tjerët përmes komunikimeve me gojë dhe me shkrim. Te aftësitë komunikuese bëjnë pjesë: Komunikimi verbal Të folurit publik Komunikimi jo-verbal Puna në grup Edhe nëse puna juaj përfshin më shumë punë të pavarur, prap se prap duhet të jeni në gjendje të bashkëpunoni me të tjerët. Si pjesë e punës në grup hyjnë: Bashkëpunimi Ndërtimi i ekipit Shkëmbimi i ideve

Shumica prej nesh i mbajmë mend ditët tona të para në çdo punë, për shkak të presionit dhe dëshirës për të lënë përshtypje sa më të mirë te punëdhënësi si dhe te kolegët tjerë. Dita e parë në punën tuaj të re, mund të jetë njëra ndër ditët më të paharruara, mirëpo di të jetë edhe stresuese. Kur filloni një punë të re, përgjithësisht jeni në shoqërinë e të tjerëve që tashmë i dinë detyrat dhe rolin e tyre. Është e rëndësishme që ta njihni natyrën e punës sa më shpejt, në mënyrë që të mund të performoni në mënyrë efektive në rolin tuaj të ri. Ekzistojnë disa mënyra si mund të depërtoni në kulturën dhe natyrën e punës së kompanisë sa më parë dhe gjatë javëve të para ta keni më të lehtë fazën fillestare në punën tuaj të re. Përshtatja në ambientin e ri Në ditën tuaj të parë vishni rrobat tuaja të preferuara, atë që ju bën të ndiheni rehat. Pavarësisht nëse jeni duke udhëtuar me makinë për në punë ose duke përdorur transportin urban, sigurohuni që të lini mjaft kohë për të arritur atje në kohë, madje përpiquni të arrini pak herët. Natyrisht se arritja me kohë në punë është gjithmonë e rëndësishme, mirëpo në fillimin tuaj ju jeni më të vëzhguar nga punëdhënësi pasi vlerëson entuziazmin tuaj për fillimin e punës së re. Kuptoni detyrat që priten nga ju Punëdhënësi juaj i ri nuk di domosdoshmërisht gjithçka që duhet të bëni për t'u përgatitur për rolin dhe përgjegjësitë tuaja të reja. Prandaj, ju vetë duhet ta merrni iniciativën që t’i njihni detyrat tuaja të reja dhe t’i përvetësoni ato sa më shpejt. Përdorni këto udhëzime themelore për të ndihmuar theksimin e vlerës që ju sillni në vendin e punës: Mos hezitoni t’i shfaqni aftësitë tuaja Përvojat tuaja paraprake të rëndësishme që përputhen për rolin tuaj të ri Identiteti i njerëzve me të cilët do të punoni Brenda javëve të para të punës tuaj, bëni një pikë takimi me të gjithë kolegët që kanë detyra të përafërta me pozitën tuaj, për të mësuar më shumë rreth detyrave të reja dhe pritshmërive që ata kanë nga ju. AkademiPune ju sjellë disa këshilla se çka duhet të bëni nëse sapo keni filluar një punë: Buzëqeshni dhe jeni të shoqërueshëm. Njihuni me bashkëpuntorët tuaj, mësoni pak për familjet e tyre dhe zbuloni se cilat janë interesat e tyre Përdorni orët tuaja të drekës për t'u afruar me bashkëpuntorët tuaj të tanishëm. Mund të jetë joshëse të takoheni me ish-kolegët tuaj të punës nëse jeni afër, por vendosja e marrëdhënieve me të tanishmit është shumë më e rëndësishme për të ardhmen tuaj të punës. Mos u ankoni për ish shefin tuaj, kolegun tuaj të zyrës, bashkëpunëtorët ose punën tuaj të mëparshme Vazhdoni të mbani qëndrim pozitiv dhe të jeni të hapur me të tjerët. /AkademiPune

Thashethemet në vendin e punës duhet të trajtohen si dukuri negative, pasi që ndikojnë negativisht në ambientin e punës si dhe ftohin raportet ndërmjet kolegëve. Ndonjëherë, duket sikur njerëzit nuk kanë asgjë më të mirë për të bërë sesa thashethemet për njëri-tjetrin. Ata flasin për kompaninë, kolegët e tyre si dhe menaxherët. Personat e tillë shpesh e marrin një të vërtetë të pjesshme dhe e kthejnë atë në një të vërtetë të tërë spekulative. Edhe pse thashethemet janë prezente në shumë vende pune, çelësi i kësaj teme është që të mos dalin ato jashtë kontrollit. Prandaj, ju duhet të ndërmerrni masa nëse thashethemet: Janë duke penguar vendin e punës dhe performancën ekipore Lëndojnë ndjenjat e punonjësve Dëmtojnë marrëdhëniet kolegiale Dëmtojnë motivimin dhe moralin e punonjësve Nëse thashethemet nuk janë menaxhuar në të kaluarën, ato kanë tendencë të bëhen një aspekt negativ i kulturës suaj të punës. Kështu që, mos lejoni që thashethemet negative të kalojnë pa u raportuar te mbikëqyrësi juaj. Nëse kolegët e punës po flasin për njëri-tjetrin në mënyrë negative, mund të ketë pasoja mjaft serioze. Shpesh, në një kulturë toksike me thashetheme, ekziston një grup i vogël i punonjësve që shkaktojnë probleme. Si t’i menaxhojmë thashethemet Thashethemet në vend të punës, mund të menaxhohen njësoj si problemet apo konfliktet e tjera që mund të ndodhin. Thashethemet, në përgjithësi janë një ves shumë i vështirë për të hequr dorë. Nëse në një kompani, ka persona që bëjnë thashetheme, rolin kryesor për t’u marrë me këtë çështje e kanë menaxherët apo mbikëqyrësit. Të gjithë ata menaxherë që i injorojnë thashethemet në një vend të punës, mund të çojnë në dëmtimin e një departamenti. Menaxhimi i thashethemeve fillimisht duhet të nisë me një bisedë serioze midis punonjësit dhe menaxherit, apo mbikëqyrësit. Nëse diskutimi rreth ndikimit negativ që kanë thashethemet në abiemente të punës nuk ka ndonjë rezultat, atëherë ndaj punonjësit duhet të jepet një paralajmërim gojor apo edhe me shkrim. Nëse një punonjës, pavarësisht kritikave, vazhdon të bëjë thashetheme, në të shumtën e rasteve përfundon i pushuar nga puna. Një person që bën thashetheme konsiderohet edhe person toksik, prandaj ai mund të ndikojë negativisht edhe tek punëtorët e tjerë. Punëdhënësit dhe menaxherët duhet të përgjigjen me ndershmëri në çdo pyetje të punonjësve dhe të flasin direkt me ta, në mënyrë që të shmangen thashethemet lidhur me punën. Ndërkaq, nëse thashethemet janë personale, duhet t’ua thonë direkt punonjësve se të folurit për kolegët, nuk është diçka e përshtatshme. Raportoni thashethemet Thashethemet janë shpërqendrim në punë dhe mund të kalojnë limitet duke shkuar madje deri te ngacmimi. Mos hezitoni ta informoni menagjerin/en i/e burimeve njerëzore nëse ka një problem që nuk mund ta zgjidhni vetë. Nëse thashethemet nuk ndalen edhe pas raportimit tuaj, atëherë kjo mund të konsiderohet si ngacmim. /Akademi Pune

Aftësitë e komunikimit janë aftësitë që përdorim kur japim dhe pranojmë lloje të ndryshme të informatave. Aftësitë e komunikimit përfshijnë dëgjimin, të folurit, vëzhgimin dhe empatinë.Sot shumica e kompanive janë në kërkim të kandidatëve që posedojnë aftësi të forta komunikuese. Folësit dinamikë dhe të përgatitur mirë vlerësohen shumë nga punëdhënësit dhe priren të fitojnë pozicione drejtuese dhe role të rëndësishme në kompani. Komunikimi i mirëfilltë brenda një vendi pune mund të përcaktojë nëse një biznes, kompani ose individ është i suksesshëm apo jo. Për të theksuar rëndësinë e aftësive të komunikimit do t’i përmendim disa prej aftësive komunikuese thelbësore që duhet t’i përdorni në vendin e punës, si t’i përdorni ato aftësi qartazi dhe si mund t’i përmirësoni ato. Ndër aftësitë komunikuese që mund t’i përdorni e që ju ndihmojnë shumë në vend pune janë dëgjimi, empatia, durimi si dhe qëndrimi pozitiv. Dëgjimi Sigurisht se të jeni një folës i mirë ju ndihmon shumë, por të jeni dëgjues i mirë është thelbësore për komunikim të duhur. Në vendin e punës, përmes aftësisë së dëgjimit, ju jeni të gatshëm të njihni nevojat e tjetrit. Kësisoj, ju përafroni interesat dhe synimet e përbashkëta që keni me kolegët. Nëse doni t'i tregoni dikujt që me të vërtetë po i dëgjoni fjalët e tyre, është mirë të merrni shënime, këtë mund ta aplikoni sidomos gjatë mbledhjeve të punës. Empatia Në vendin e punës, ju do të jeni në kontakt me njerëz të tjerë, kështu që është e rëndësishme që të jeni të hapur për mendimet e të tjerëve, pa marrë parasysh nëse pajtoheni apo jo me ta. Të kuptuarit e emocioneve të tjerëve është një ndër aftësitë kryesore në vendin e punës. Mund të ju mundësojë të zgjidhni konfliktet, të krijoni ekipe më produktive dhe të përmirësoni marrëdhëniet tuaja me kolegët e punës. Durimi Në vendin e punës, është e rëndësishme të praktikoni durim me veten dhe me të tjerët. Sigurohuni që të jeni të durueshëm me shefin tuaj si dhe kolegët, në mënyrë që të mund të dëgjoni me të vërtetë ato që thonë njerëzit e tjerë. Jo të gjithë do të jenë në gjendje të ju kuptojnë, prandaj është mirë të jeni sa më i hapur dhe të merrni kohën tuaj kur të shpjegoni gjërat që duhet të bëhen në një mënyrë të caktuar. Qëndrimi pozitiv Mund të ketë ditë kur nuk ndiheni të motivuar të shkoni në punë. Të gjithë i kemi përjetuar ato ditë dhe kjo nuk do të thotë që e urreni punën tuaj. Çelësi është që gjithmonë të mbani një qëndrim pozitiv pavarësisht se sa të lodhur apo të zemëruar ndiheni. Asnjëherë nuk duhet t'i ngatërroni ndjenjat tuaja të jashtme me punën, sepse kjo mund të krijojë keqkuptime dhe konflikte me kolegët e tjerë. Nëse keni ndonjë problem ose mosmarrëveshje në punë, bisedoni me njerëzit që janë të përfshirë dhe gjeni mënyra se si t'i tejkaloni ato probleme. /Akademi Pune

Edukimi dhe aftësitë që përfitojmë gjatë shkollimit tonë kanë rëndësi të madhe, e sidomos kur aftësitë e përfituara duhet të aplikohen në treg të punës. Kësisoj, duhet të mendojmë mirë para se të zgjedhim profesionin dhe rrugën e zhvillimit të karrierës, që të kemi qasje të lehtë dhe të shpejtë në tregun e punës. Sipas një raporti të Bankës Botërore, të rinjve në Kosovë u duhen rreth 10 vjet për të kaluar nga shkolla në punë, përderisa në Maqedoni kjo periudhë shkon prej 4 deri në 5 vjet, ndërsa në vendet e zhvilluara rreth 1.4 vjet. Për të kuptuar më shumë pse është kjo situatë në Kosovë, Akademi Pune ka realizuar një intervistë me Valbona Rracin, zyrtare e lartë dhe eksperte për tregun e punës dhe orientimin për karrierë në projektin “Rritja e Punësimit për të Rinj (EYE) i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC). Ajo ka folur më shumë rreth përgatitjes së të rinjve për treg të punës dhe nëse shkollat profesionale apo fakultetet kontribuojnë më shumë për të kapërcyer hendekun në mes arsimit dhe tregut konkurrues të punës që aktualisht është sfida kryesore e ditës në Kosovë. Gjatë intervistës, ajo theksoi se përderisa në të kaluarën, termi profesion ose punë janë përdorur kryesisht në orientimin profesional, sot, për arsye të ndryshimeve të shpejta në tregun e punës, kjo nuk është më e mundur. “Termi profesion tashmë është zëvendësuar me termin karrierë për shkak se dinamika e punës është e shpejtë dhe kërkon përshtatje të shpejtë në tregun e punës me shkathtësitë që i posedon. Prandaj është shumë e rëndësishme që përcaktimet për karrierë të jenë të qarta. Të ndihmuarit e të rinjve që të bëjnë zgjedhje të mira për profesionin dhe jetën e tyre ka bërë që orientimi për karrierë të jetë thelbësor në shoqëritë e dijes, e posaqerisht në ekonomitë në zhvillim sikurse është rasti në Kosovë”.  Znj. Rraci theksoi se të rinjtë duhet të jenë të vendosur mbi zgjedhjen e profesionit, që gjithashtu eshte e lidhur me planet e tyre të karrierës nëse dëshirojnë të punësohen pas përfundimit të arsimit të mesëm apo të studiojnë. Zgjedhja e arsimit të mesëm profesional krahasuar me arsimin e mesëm të përgjithshëm (gjimnazet) lehtëson shumë më tepër përcaktimin për rrugën e ardhshme të karrierës. Ajo tregoi për kohën kur kishte përfunduar shkollën e mesme të elektroteknikës në vitet 78-79, si dhe vazhdimin e studimeve inxhinierike në fakultetin e elektroteknikës. Në atë kohë, ajo tha se nuk kishte paragjykime, nuk bëheshin dallime në mes të gjimnazit dhe shkollës së mesme profesionale, që do të thotë se imazhi i tyre ishte i njëjtë. Sa i përket dallimeve ndërmjet shkollave profesionale dhe universiteteve/kolegjeve, znj. Rraci potencoi se programet e arsimit universitar zhvillojnë arsimim akademik dhe fusha të tjera të veprimtarive akademike (kërkime shkencore, krijimtari artistike, këshillime profesionale, etj.). Ndërsa programet shkollore profesionale kryesisht zhvillojnë kompetenca, njohuri dhe shkathtësi të transferueshme që janë të nevojshme në tregun e punës. Sot profesionet konkurruese janë në rritje dhe individët zgjedhin arsimin e tyre në bazë të kthimit në investime. Shkalla e kthimit (e pritur) që zakonisht përcaktohet në formën e pagës, orienton investimet e individëve në shkathtësitë e tyre. Qendra Evropiane për Zhvillimin e Aftësimit Profesional (CEDEFOP) ka gjeneruar prova të reja empirike për të nxjerrë në pah rolin e Arsimit dhe Aftësimit Profesional në prodhimin e përfitimeve më të gjera: rritjen ekonomike, përfshirjen sociale të grupeve të pafavorizuara dhe një shoqëri më kohezive dhe të përgjegjshme, si dhe sigurimin e punësimit dhe stabilitetin e të ardhurave. Më tutje, znj. Rraci na dha një rast konkret nga përvoja e saj personale që kishte në moshën 25 vjeçare, ku kishte shkuar në specializim në Zvicër për programim të makinave CNC. Ajo tregoi se gjatë vizitës që kishte bërë në fabrikën “George Fischer” të gjithë të punësuarit ishin me shkollë profesionale në një fabrikë që kishte mbi 1000 punëtorë. Vetëm një person i cili merrej me zhvillimin e produkteve të reja, ishte me fakultet inxhinierie. Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), numri i nxënësve që mësojnë në shkolla profesionale është zvogëluar. Znj. Rraci na tregoi disa nga arsyet e rënies së këtij numri. “Ne kemi themeluar qendra të karrierës në 9 shkolla profesionale dhe përmes këtyre qendrave po i përcjellim trendet se si po shkon numri i nxënësve, a po rritet ose zvogëlohet regjistrimi në shkollat profesionale. Mendoj se ka shumë arsye sa i përket rënies së numrit të nxënësve, posaçërisht në dy vitet e fundit arsyeja primare është migrimi i familjeve, që ka ndikuar shumë në këtë drejtim. Sipas statistikave këtë vit numri i nxënësve të klasëve të 9-ta ka rënë përafërsisht për 10.000 në vendin tonë. Kjo automatikisht reflekton në numrin e të regjistruarve në shkolla të mesme. Nëse marrim parasysh gjithashtu që politikat në nivelin lokal më tepër synojnë ta mbajnë kuotën e njëjtë nëpër gjimnaze (me përjashtime të vogla), atëherë ky minus i nxënësve të klasëve të 9-ta drejtëpërdrejtë shkon në disfavor të shkollave profesionale". Ajo po ashtu theksoi edhe rolin e prindërve, të cilët sipas saj duhet të komunikojnë më shumë me fëmijët e tyre dhe t’i njohin interesat që ata kanë. Sipas saj, prindërit nuk duhet të vendosin për profesionin e fëmijëve të tyre, por vetëm t’ia lehtësojnë vendimmarrjen për zgjedhjen e profesionit. Si arsye tjetër mjaft me rëndësi, znj. Rraci përmendi se duhet të ketë bashkëpunim më të mirëfilltë në mes sektorit privat dhe shkollave profesionale. Ajo tha se domosdoshmërisht nevojitet një dialog më i afërt i sektorit privat me shkollat profesionale, ashtu që këto shkolla të krijojnë dhe të kualifikojnë të rinjtë për profile që i kërkon tregu i punës. Çka nënkupton sistemi dual (i dyfishtë) dhe cila është rëndësia e tij në shkollat profesionale? Arsimi dhe aftësimi profesional i dyfishtë u ofron të rinjve një mundësi për të hyrë në punë të aftësuar dhe për të marrë përgjegjësinë për jetën e tyre, dhe ky sistem është sekreti i sukseseve në shumë vende të zhvilluara. Ky sistem dallon për shkak se të mësuarit zhvillohet në dy vende, në kompani dhe në shkollë. Një sistem i tillë lehtëson gjithashtu kalimin nga mësimi në punësim dhe i përgjigjet nevojave të aftësive të tregut të punës.  Sa i përket këtij sistemi, znj. Rraci tha se tashmë ky është edhe prioritet i Ministrisë së Arsimit që të integrohet brenda sistemit të arsimit profesional. “Sistemi dual apo të mësuarit në vendin e punës që po pilotohet kohëve të fundit në Kosovë, dukshëm ka  përafruar ofertën nga shkollat profesionale dhe kërkesën nga tregu i punës. Prandaj, sistemi dual është edhe prioritet i Ministrisë së Arsimit që të futet brenda sistemit të arsimit profesional” Kush ofron më shumë mundësi punësimi, kolegjet private apo universitetet publike? Numri i studentëve që studiojnë nëpër universitete publike ndër vite ka qenë i lartë. Mirëpo, ka edhe një numër të konsiderueshëm të studentëve që viteve të fundit kanë zgjedhur kolegjet private për studim. Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës, në vitin 2018-2019 numri i studentëve që janë pranuar në nivelin bachelor në kolegje private është 12.883, ndërkaq në universitete publike është numër më i vogël 11.718. Lidhur me këtë temë, znj. Rraci tha se nuk do bënte ndarje në mes të kolegjeve private apo universiteteve publike, pasi që Ligji mbi Arsimin e Larte dhe standardet për akreditim të programeve universitare janë të njëjta si per institucionet publike, ashtu edhe ato private. Të gjitha kanë mandat t’i përgatisin shkathtësitë akademike të një individi. Mund të ketë dallime individuale në cilësi dhe performancë, në aktivitete jashtë-kurrikulare, si dhe mbështetjen e studentëve me shërbimet për zhvillim të karrierës siç është p.sh. ndërlidhja me tregun e punës. Por nëse bëhet një krahasim mes universiteteve/kolegjeve apo shkollave profesionale dhe cilat ofrojnë më shumë mundësi punësimi, ajo nënvizoi se shkollat profesionale zhvillojnë kompetencat e kërkuara nga tregu i punës, kështu që edhe qasja në punësim është më e lehtë. “Ta marrim si shembull fakultetin e ekonomisë. Të rinjtë në profilin e ekonomisë a i përgatitë më mirë fakulteti apo shkolla profesionale? Të jeni të bindur se shkolla profesinale i përgatitë më mirë për shkak se brenda kurrikulës i kanë orët e praktikës profesionale që ua mundësojnë atyre të familjarizohen me botën e punës, me ambientin e punës, me punën ekipore, si dhe me punën me njerëz. Ndërsa në Kosovë nuk është obligative me ligj që arsimi i lartë ta ketë praktikën profesionale brenda programit universitar (me perjashtime të vogla siç është p.sh. mjekësia)". Përcaktimi i profesionit dhe roli i prindërve Të rinjtë sot kanë më shumë zgjedhje për të ardhmen e tyre se kurrë më parë, por ka një numër faktorësh që afektojnë ata. Një treg i punës gjithnjë e më konkurrues, papunësia e lartë e të rinjve dhe rritja e investimeve të familjes për arsimimin e tyre ndikojnë në planet e një të riu, duke e bërë më të rëndësishme që ata të bëjnë zgjedhjet e duhura për arsimimin, trajnimin dhe punësimin e tyre. Prindërit kanë një ndikim të madh në zhvillimin e karrierës së fëmijëve të tyre dhe kjo njihet si "orientim informal i karrierës". Disa prej tyre e mbështesin fëmijën e tyre përmes procesit të vendimmarrjes bazuar në përvojat e veta, ose në bazë të rekomandimeve të miqve dhe familjes, ose disa prej tyre përpiqen përmes fëmijëve të tyre t’i realizojnë aspiratat e tyre të karrierës që ata vetë nuk kanë arritur t’i arrijnë. Shqetësimi kryesor është se prindërit nuk janë të informuar sa duhet rreth trendeve dhe kërkesave të tregut të punës, shtigjeve të mundshme për arsimim dhe karrierë, profilet e profesioneve të ndryshme, etj, ashtu që ata të jenë të vetëdijshëm për një zgjedhje të informuar të karrierës për fëmijët e tyre. “Nuk është turp nëse një prind që e ka fëmijën në klasën e 9’të, të shkojë tek një shoqatë e bizneseve ose në odën ekonomike dhe të pyes se cilat prej profesioneve sot kërkohen më shumë në tregun e punës. Kjo nuk ndodhë askund në Kosovë” . Në anën tjetër, përveç prindërve edhe mësimdhënësit luajnë një rol vendimtar në ndikimin e fëmijëve dhe të rinjve në zgjedhjen e një profesioni dhe edukimi të caktuar. Prandaj komunikimi dy-palësh shkollë-prindër është thelbësor për këtë proces të vendimmarrjes së nxënësve për karrierën e tyre. Ministria e Arsimit ka zhvilluar Strategjinë e Komunikimit Shkollë-Prindër për Orientimin në Karrierë të Nxënësve të Arsimit te Mesëm të Ulët, që do të mundësojë kontaktin e rregullt të mësimdhënësve me prindërit përmes mekanizmave të qëndrueshëm të komunikimit dhe do të ngrisë ndërgjegjësimin e prindërve për zgjedhje të informuara të karrierës për fëmijët e tyre. Znj. Rraci këshillon të rinjtë që të mendojnë mirë para se të vendosin për të ardhmen e tyre, si dhe të informohen saktë për shkollat apo fakultetet ku dëshirojnë të vazhdojnë arsimimin. “Sot, fatkeqësisht ka shumë raste kur të rinjtë edhe pas përfundimit të shkollës së mesme nuk e dinë se në çfarë fakultete të shkojnë. Për shkak se ju mungon informacioni dhe nuk përcjellin informatat e duhura, ata shpesh regjistrohen në fakultete të cilat nuk i kanë të akredituara programet universitare”. Si përfundim, ajo theksoi rëndësinë e shkathtësive të buta të cilat shkollat në Kosovë nuk i trajtojnë sa duhet. Tani ato nuk po quhen shkathtësi të buta por shkathtesi esenciale. Ndër këto shkathtësi ajo përmendi shkathtësitë e hulumtimit, komunikimit, si dhe shkathtësitë analitike. Sipas saj, duke shfrytëzuar shkathtësitë e lartcekura, të rinjtë mund të bëjnë hulumtime të ndryshme, qoftë edhe përmes internetit, i cili sot është një burim i pashterrshëm informacionesh. /AkademiPune

Refuzimi për një punë, mund të ndikojë shumë në vetëbesimin tuaj, sidomos nëse jeni refuzuar disa herë. Ndonëse refuzimi për një punë mund të jetë shenjë dështimi për shumë njerëz, duke menduar me objektivitet ata mund ta përdorin atë në mënyrë që të ndërtojnë bazat e tyre kryesore për t'u zhvilluar dhe gjetur përfundimisht një punë që u përshtatet atyre më së miri. Për të pasur sukses dhe gjetur punën e ëndrrave nuk duhet të lejoni që pengesat në periudha të caktuara, t’iu ndalin për ta realizuar një gjë të tillë. Si mund ta tejkaloni një refuzim për një punë? Janë tri gjëra kryesore: Tejkaloni problemin e refuzimit Analizoni aplikimin tuaj Filloni kërkimin e një pune të re. Tejkalimi i problemit të refuzimit Forma më e mirë për të tejkaluar këtë fazë është biseda me ndonjë familjar apo mik të ngushtë dhe t'i tregoni se si ndiheni. Ju në asnjë mënyrë nuk duhet ta humbni vetëbesimin. Mbajtja e një qëndrimi mendor pozitiv është shumë e rëndësishme pasi të jeni refuzuar nga një vend pune. Gjithashtu, mos harroni se ju nuk jeni i vetmi që jeni refuzuar për atë pozitë. Realiteti është se numri i njerëzve që refuzohen për punë shpesh tejkalon ata që marrin një ofertë.Analizoni aplikimin tuaj Rishikoni CV-në tuaj, nëse është e përditësuar dhe përfshin të gjitha kualifikimet dhe aftësitë që ju posedoni. Pyesni veten nëse mund të kishit bërë diçka ndryshe, gabimet që mund t’i keni bërë ndoshta edhe në intervistën e punës, në mënyrë që në mundësitë tjera që keni për punë të mos i përsëritni gabimet e njëjta.Filloni kërkimin e një pune të re Gjetja e opsioneve të tjera dhe marrja e përgjigjeve pozitive nga intervistuesit, do ta zbusë refuzimin që keni marrë paraprakisht. Prandaj, vazhdoni të aplikoni, ndërlidhni rrjetin dhe të punoni në planin tuaj afatgjatë të karrierës. /AkademiPune.

LinkedIn është një rrjet profesional i mediave sociale, ku përdoruesit krijojnë profile që theksojnë përvojën e tanishme dhe të mëparshme të punës. LinkedIn po ashtu ju mundëson të shpërndani informata në lidhje me punë me përdorues të tjerë, si dhe të keni një listë online të kontaktuesve tjerë. A e dini se LinkedIn, si platformë ekziston më përpara se Facebook, Twitter, Snapchat dhe Instagram? Kohëve të fundit LinkedIn ka një shpërndarje të madhe me mbi 500 milion përdorues në mbarë botën. Profili juaj në LinkedIn është aspekt shumë i rëndësishëm se si paraqiteni online. Ju mund ta përdorni atë për t'u lidhur me njerëzit në rrjetin tuaj. Rekrutuesit shpesh e përdorin atë për t'ju gjetur kur janë duke kërkuar kandidatë potencial që i përgjigjen kërkesave të një kompanie të caktuar. Profili juaj përfshin detaje në lidhje me kualifikimet tuaja të punës, historinë e punësimit, arsimin, aftësitë dhe përvojën. Për të përfituar sa më shumë nga LinkedIn, është e rëndësishme të bëni profilin tuaj të LinkedIn sa më gjithëpërfshirës dhe bindës.Nëse doni që profili juaj në LinkedIn të duket sa më profesional dhe i përditësuar, është mirë që t’i ndjekni këto rregulla: 1. Shkruani një profil gjithëpërfshirës Nëse ende nuk keni krijuar një profil, atëherë është koha ta bëni një gjë të tillë. Është e rëndësishme që profili juaj të jetë i kompletuar, i detajuar mirë dhe i lexueshëm. Ju duhet ta konsideroni profilin tuaj të LinkedIn si një CV tuaj online. Profili duhet të ketë të gjitha informatat e ngjajshme që i keni të shkruara në CV-në tuaj. 2. Theksoni përvojën tuaj në përmbledhje Te pjesa e përmbledhjes së profilit tuaj është një mënyrë e shkëlqyeshme për të theksuar atë që ju bënë unik dhe të domosdoshëm për tregun e punës. Mos harroni titullin, pasi është në krye të faqes kur dikush shikon profilin tuaj. Po ashtu, është e rëndësishme të përmendni çertifikatat profesionale që i keni marrë nga trajnimet paraprake, aftësitë gjuhësore ose arritjet kryesore. Sa më profesional të jetë profili juaj, aq më shumë shtohen gjasat që të kontaktoheni nga ndonjë rekruter apo kompani serioze. 3. Shfaqni aftësitë tuaja Profili juaj ka gjasa më të mëdha të shikohet nëse aty përfshihen aftësitë tuaja. Përqendrohuni në aftësitë që nxjerrin në pah asetet tuaja më të forta dhe që janë më të rëndësishme për qëllimet tuaja të karrierës. Këtë mund ta bëni duke lexuar përshkrimet tuaja të kaluara të punës, ose duke hulumtuar përshkrimet e vendeve të punës që ju kërkoni. Po ashtu, mund të përfshini ndonjë fjalë kyçe që përshkruan aftësitë dhe përvojën tuaj. 4. Kërkoni rekomandime Rekomandimet nga njerëzit me të cilët keni punuar kanë shumë peshë. Një mënyrë për të marrë rekomandime është që edhe ju t'i jepni ato. Kur ju rekomandoni një anëtar të LinkedIn, ju po dëshmoni për kualifikimet e tyre dhe njerëzit pëlqejnë të rekomandohen. Prandaj nëse ju rekomandoni të tjerët, mundësitë janë të mëdha që edhe ata t’ju rekomandojnë. /Akademi Pune

Përshkrimet e punës përdoren për një sërë arsyesh. Janë mjet për rekrutim, po ashtu kanë rol informues për pozita të reja pune që hapen nga kompani të ndryshme. Përshkrimet e punës janë mjete ndihmëse si praktike ashtu edhe ligjore. Ato mund të jenë mjete të dobishme komunikuese për t’i treguar punëkërkuesve se çka saktësisht pritet nga ta në vendin e punës. Përshkrimet e punës gjithashtu mund të adresojnë cilësinë dhe sasinë e standardeve të performancës, apo edhe rregullat e punës që vlejnë për një punë përkatëse. Përpilimi i duhur i përshkrimeve të punës Në rast se përshkrimet e punës nuk përpilohen mirë, punonjësit mund të mos i përmbushin pritjet e punëdhënësve. Përshkrimet e punës duhet të paraqesin përmbajtjen e vendit përkatës të punës, ambientin si dhe kushtet e punësimit. Një format i zakonshëm i përshkrimit të punës përfshin: Titullin e pozitës Detyrat që duhet t’i kryej kandidati/ja Kualifikimet që kërkohen për atë pozitë Çka ofron kompania Duhet ta keni parasysh se ambienti i punës pëson ndryshime si rezultat i kërkesave të tregut, përparimit të teknologjisë së prodhimit, interesave të klientëve dhe strategjive të konkurrentëve. Prandaj, përshkrimet e punës duhet të rishqyrtohen dhe përditësohen. Drejtuesit e burimeve njerëzore duhet t’i parashikojnë dhe vlerësojnë ndryshimet që mund të ndodhin me kalimin e kohës. Rëndësia e përshkrimeve të punës Përshkrimet e punës janë zakonisht thelbësore për menaxhimin e njerëzve në organizata. Ato përdorën për rekrutim në mënyrë që menaxherët dhe aplikantët të mund të kuptojnë rolin e punës. Një përshkrim pune përcakton rolin dhe përgjegjësinë e një personi. Përshkrimet e punës përmirësojnë aftësinë e një organizate për të menaxhuar njerëzit pasi ofrojnë detaje të rëndësishme si në vijim: Sqarojnë pritjet e punëdhënësit për punonjësin Sigurojnë bazën e matjes së performancës së punës Ofrojnë një përshkrim të qartë të rolit të kandidatit për punë Sigurojnë mjete referimi për çështjet e mosmarrëveshjes së punonjësve/punëdhënësve Sa i kushtojnë rëndësi aplikantët përshkrimeve të punës? Kur duam të aplikojmë për një vend pune, është shumë e rëndësishme t’i kushtojmë rëndësi leximit të përshkrimit të punës. Varësisht se për cilën pozitë aplikoni ju duhet ta lexoni me kujdes shpalljen që një kompani e caktuar e ka publikuar, në mënyrë që të informoheni mirë nëse plotësoni të gjitha kriteret e kërkuara. Nuk duhet të nxitoni që ta përfundoni aplikimin sa më parë dhe dërgoni CV-në tuaj sa më shpejt, pasiqë rrezikoni të mos ftoheni fare për fazën e intervistës. Në fazën e intervistës nuk ftohet kandidati i parë që ka aplikuar, por kandidati që i ka kushtuar vëmendje shpalljes, kritereve të kërkuara, si dhe ka dërguar CV-në në formatin e duhur. Disa gabime që aplikantët bëjnë gjatë aplikimit për vend pune: Nuk e lexojnë me kujdes shpalljen Bëjnë gabime gramatikore kur dërgojnë email Nuk e kanë CV-në e përditësuar Në mënyrë që aplikimi juaj të jetë i suksesshëm dhe të vlerësohet nga punëdhënësi, ju duhet t'i evitoni gabimet e lartcekura. /AkademiPune