Përgatitja për treg të punës paraqitet si sfidë në vete. Kjo nuk nënkupton vetëm përgatitje profesionale apo njohuri specifike në një fushë të caktuar por edhe shumë mund e angazhim. Përgatitja për treg të punës fillon qysh në mosha të hershme,  si nxënës  e më vonë edhe si studentë, ngase kjo është koha kur njeriu fillon të pjeket intelektualisht dhe si rrjedhojë të njohë kapacitetet e tij intelektuale në profesione të caktuara. Drejtori i Kolegjit Universum dhe njëkohësisht themeluesi i Shkollës Finlandeze në Kosovë, Alejtin Berisha, në një intervistë për KosovaJob, ka thënë se koncepti i tregut të punës ka evoluar shumë me kohën dhe do të ketë ndryshime edhe më të mëdha në pesë ose dhjetë vitet e ardhshme, prandaj sipas tij është e vështirë të thuhet nëse studentët po përgatitën për treg të punës. “Sot, studenti nuk përgatitet për treg të punës vetëm përmes studimeve formale, gjegjësisht shkollës së mesme ose universitetit. Përgatitja për treg të punës është gjatë gjithë jetës, të mësuarit gjatë gjithë jetës është jashtëzakonisht i rëndësishëm për shkak se për pesë apo dhjetë vite mund të zhduken shumë industri të cilat ne sot i njohim dhe të krijohen industri të reja, prandaj nuk mund të themi që studentët tanë po përgatitën për treg të punës derisa nuk e dimë si do të duket ai treg i punës për 10 vite, 15 vite. Ndërsa, roli i universiteteve është t’i ofrojnë shkathtësitë e transferueshme, shkathtësitë e të mësuarit, të cilat pastaj i mundësojnë studentëve në Kosovë që varësisht prej ndryshimeve në treg të punës, t’i adaptohen më lehtë industrive të reja të cilat vijnë”,  ka thënë ai. Berisha vuri theksin tek një dukuri shumë e rëndësishme me të cilën kohëve të fundit po përballet Kosova, largimi i të rinjve. Ai tha se sot ekzistojnë mundësi punësimi për të rinjtë edhe jashtë Kosovës dhe pa pasur nevojë për t’u larguar nga vendi. “Të rinjtë tanë sot, mund të punojnë për kompani multinacionale që operojnë në Kosovë ose edhe jashtë Kosovës, mund të punojnë në vende të tjera prej këtu, pa shkuar fare atje mirëpo duhet kuptuar diçka, se tregu i punës nuk është veç tregu i punës së Kosovës. Ka shumë diskutime lidhur me atë se rinia po ikën, largimi i trurit është evidente që nuk është diçka e mirë për një vend por sot nuk ka më “gurbet”, sot ka mobilitet të njerëzve. Njerëzit shkojnë punojnë aty ku ofrohen më shumë mundësi për karrierë dhe mendoj që tregu i punës është secili me e pa botën, jo vetëm Kosovën”, ka thënë Berisha. Problemi qëndron tek keq-orientimi i studentëve Të rinjtë në Kosovë kyçen në drejtime të ndryshme universitare por sa janë të vetëdijshëm se çka mund të punojnë me ato drejtime për të cilat studiojnë? Lidhur me këtë çështje, Berisha tha se problemi kryesor në të gjithë sistemin arsimor të Kosovës por edhe në shoqëri qëndron tek keq-orientimi i studentëve. “Problemin kryesor që unë e shoh sot në krejt sistemin arsimor të Kosovës por edhe në përgjithësi në shoqëri është keq orientimi, unë nuk mendoj që sot universitetet ofrojnë studime të dobëta por edhe nëse ato ofrojnë studime të dobëta, hyn në kurse online, hyn në edx dhe merr kurse prej profesorëve më të mirë të botës, pa asnjë cent. Sot, nuk e ka universiteti monopolin e dijes ose monopolin e përgatitjes së studentëve për treg të punës, kështu që sot t’i fajësojmë universitetet nuk kemi të drejtë më, për çka duhet t’i fajësojmë edhe unviersitetet, edhe institucionet publike, edhe shoqërinë, është orientimi ose gjegjësisht keq-orientimi. Ne, shumë pak flasim sot për atë se çka kërkohet në treg të punës, se cilat janë ato industri që kanë potencial më të madh dhe çka duhet një i ri të bëjë me vetëvetën për t’i arritur majat e karrierës, ky është problemi kryesor dhe këtë nuk e bëjnë shumica e institucioneve”. Ai shtoi se problem tjetër është se njerëzit në Kosovë kryesisht dëshirojnë të fokusohen në sektorin publik sepse ekziston bindja që aty ka paga më të larta dhe nuk ka shumëpunë mirëpo kjo nuk është ajo çka duhet aspiruar.  Për ta pasur me të lehtë kyçjen në tregun e punës që mbizotëron sot, Berisha tha se një i sapodiplomuar duhet të zotërojë të ashtuquajturat shkathtësitë e transferueshme dhe ato profesionale. Sipas tij, nuk mund të ecet tutje në karrierë në rast se nuk ka njohuri të komunikimit, verbal dhe të shkruar. Ndër aftësitë e tjera, ai përmendi edhe kreativitetin, mendimin kritik dhe shpirtin ndërmarrës. “Kur them mendimi kritik, nuk nënkuptoj me kritiku në Facebook por me pasë qasje ndryshe ndaj gjërave. Për mua është shumë me rëndësi edhe shpirti ndërmarrës. Secili i ri mendoj që duhet të ketë shpirt ndërmarrës, nuk është e domosdosshme që ne të bëhemi të gjithë ndërmarrës sepse nuk mund të bëhemi por nëse kemi shpirt ndërmarrës, qoftë nëse punojmë në institucione publike, qoftë në private, ne do të anojmë më tepër kah zgjidhja se sa kah problemet, do ta shohim shumë më tepër gotën gjysëm të plotë, se sa gjysëm të zbazur”. IT-ja, Marketingu Digjital, Dizajni dhe Kontabiliteti janë industritë e së ardhmës Tregu i punës kërkon shumë profesione por disa prej tyre kanë potencial më të madh. Në mesin e tyre, Berisha thotë se hyjnë IT, marketingu digjital, dizajni por edhe kontabiliteti. “E para është IT normalisht, ka pashterrshëm. Sot, edhe nëse janë 100 mijë inxhinierë të kualifikuar, nesër mund të hyjnë në punë, që të gjithë. Kjo nuk do të thotë vetëm për kompanitë kosovare por edhe për kompanitë e huaja. E dyta, në përgjithësi janë industritë kreative, të lidhura me dizajn, me marketing digjital po edhe me kontabilitet. Këto janë industritë që kanë potencial të absorbojnë më mijëra vende të reja të punës, në të ardhmen”. Studentët dhe punëdhënësit kanë pritshmëri të larta në treg të punës Shkalla e papunësisë tek të rinjtë në Kosovë vazhdon të jetë e lartë. Berisha theksoi se pritshmëritë e studentëve por edhe të punëdhënësve janë shumë të mëdha në treg të punës. Sipas tij, kompanitë presin që një i ri, i sapodiplomuar, t’i sjellë miliona profit një kompanie ndërsa investimi e përkushtimi i këtyre kompanive është shumë i ulët.  Krahas kësaj, edhe të rinjtë nuk punojnë sa duhet dhe nuk po mësohen t’i marrin përgjegjësitë mbi veten. Krejt në fund, Berisha nënvizoi se në Kosovë diskutohet shumë për sigurinë në punë, për përfitimet e punëtorëve që patjetër se janë të rëndësishme por sipas tij në këtë vend akoma nuk janë plotësuar kushtet e tjera në mënyrë që të mund të diskutohen këto gjëra. “ Në një vend ku papunësia tek të rinjtë është 55%, diskutimi mbi të drejtat e njeriut e të drejtat e punëtorëve mendoj që nuk është sendi më i rëndësishëm. Për mua, shkelje më të madhe të të drejtave të njeriut se sa të mos ketë mundësi për një vend pune, nuk ka. Kështu që, nëse ne i kemi të papunë 55 perqind të të rinjve, nën moshën 34 vjeçare, ky duhet të jetë preokupimi ynë kryesor, kjo është shkelja kryesore e të drejtave të punëtorëve dhe të drejtave të njeriut, ne duhet të fokusohemi njëherë në atë se si ta ulim këtë papunësi, pastaj në momentin kur papunësia është e ulët, konkurrenca për njerëz të mirë do t’i nxisë vetë kompanitë të ofrojnë sa më shumë për punëtorët e vet, të ofrojnë kushte sa më të mira, përfitime më të mëdha mirëpo në këtë gjendje është shumë e vështirë”, theksoi Berisha. Alejtin Berisha udhëheq dy institucione arsimore të njohura në Kosovë, Shkollën Finlandeze dhe Kolegjin Universum. Shkolla Finlandeze është shkollë në Prishtinë, e cila mundëson arsimim cilësor në Kosovë duke u bazuar në sistemin e shkollimit finlandez i cili njihet si një ndër sistemet më të mira në botë sa i përket cilësisë së mësimdhënies. Ndërkaq, kolegji Universum është ofrues i arsimit të lartë për studentët kosovarë, atyre nga rajoni apo edhe studentët ndërkombëtarë. Ky i fundit, qysh nga viti 2010 ofron për studentët e vet lëndën “Orientimi në Karrierë”, e cila është e obligueshme dhe shoqërohet me punë praktike ( internship) në mënyrë që studentët të marrin përgjegjësitë për të ardhmen e tyre.

Shkathtësi të transferueshme konsiderohen të gjitha ato aftësi të cilat janë të rëndësishme dhe iu ndihmojnë në fusha të ndryshme të jetës, qoftë sociale, qoftë profesionale. Ato ndryshe quhen edhe “aftësi të lëvizshme”. Kur aplikohet për punë, shumica e njerëzve në aplikim flasin kryesisht për aftësitë e tyre të transferueshme sepse edhe punëdhënësit kërkojnë punëtorë që posedojnë aftësi. Të gjithë njerëzit kanë përvoja të ndryshme në jetë dhe secili në rrugëtimin e vet ka zhvilluar aftësi nga më të ndryshmet. Prandaj, është e rëndësishme të dini se cilat aftësi i posedoni dhe si mund t’i përdorni në karrierë, pra cilat aftësi mund t’i transferoni tek punëdhënësit tuaj të ardhshëm. Shkathtësitë e transferueshme mund të aplikohen në çdo profesion dhe çdo kompani. Cilat janë aftësitë e transferueshme? Disa prej shkathtësive të transferueshme të cilat i kërkojnë punëdhënësit tek punonjësit potencialë janë si vijojnë: Komunikimi Organizimi Puna grupore Përshtatshmëria Udhëheqja Kreativiteti Mendimi kritik Duhet nënvizuar se të gjitha shkathtësitë lidhen ngushtë me njëra tjetra. P.sh, udhëheqja e mirë vjen me komunikimin dhe organizimin e mirë, ose një lidhje të ngushtë kanë mendimi kritik me kreativitetin. Komunikimi Një ndër aftësitë më të kërkuara nga punëdhënësit në ditët e sotme është komunikimi. Aftësitë e komunikimit ju ndihmojnë të përçoni mesazhin adekuat, të dini se si ta bëni pyetjen e saktë dhe të shmangni keqkuptimet me të tjerët. Te pjesa e komunikimit hyjnë edhe disa aftësi të tjera, siç janë: Komunikimi verbal. Duhet të tentoni të jeni të qartë dhe të sakte, si dhe të dini se kur duhet thënë diçka dhe kur jo. Komunikimi i shkruar. Një ndër mënyrat për të pasur sukses në karrierë pavarësisht profesionit, janë aftësitë për të shkruar saktë, qartë dhe konciz. Dëgjueshmëria. Aftësitë e dëgjimit janë po ashtu shumë të rëndësishme për të pasur një karrierë të suksesshme. Duke dëgjuar me kujdes, merret mesazhi i qartë, shmangen keqkuptimet dhe arrini ta kuptoni këndvështrimin e secilit. Organizimi Një person i organizuar mirë, do të ketë gjithmonë më shumë gjasa të mbërrijë t’i përfundojë në kohë detyrat që i caktohen, duke i ndjekur udhëzimet e dhëna dhe duke mos krijuar stres. Aftësitë e organizimit lidhen ngushtë edhe me menaxhimin e kohës. Nëse jeni të aftë ta menaxhoni kohën si duhet dhe të organizoheni mirë, pra nëse i zhvilloni të dyja këto aftësi, atëherë gjasat që të keni një karrierë të suksesshme janë shumë të mëdha. Puna grupore Këtu hyjnë aftësitë për të punuar në grup në arritjen e një qëllimi të caktuar. Puna grupore kërkon respekt, dëgjim të kujdesshëm dhe pranim të të gjitha këndvështrimeve. Përshtatshmëria Tek kjo pjesë hyjnë aftësitë të cilat njerëzit mund t’i përdorin për të punuar pavarësisht nëse ndërrohet ekipi, nëse ndërrohen projektet apo menaxhmenti. Punëdhënësit duan të punësojnë kandidatë të cilët janë fleksibil pavarësisht ndryshimeve që mund të bëhen brenda kompanisë. Udhëheqja Aftësitë e udhëheqjes mund të transferohen në shumë industri, shumica e punëdhënësve duan njerëz që mund t’i organizojnë ekipet, në mënyrë që të arrihen qëllimet e përbashkëta. Kreativiteti Kreativiteti përfshin aftësinë e një personi që idetë që vijnë në jetë t'i zhvillojë në mënyrë strategjike. Kreativiteti lidhet me mendimin kritik, aftësinë për të bërë disa punë në të njejtën kohë, punën grupore dhe aftësitë e udhëheqjes. Mendimi kritik Mendimi kritik iu ndihmon që të mendoni logjikisht dhe në një mënyrë më të qartë të vini tek zgjidhja. Është aftësia për të analizuar në mënyrë objektive informacionet që të vini deri tek një gjykim i arsyeshëm. Pse janë të rëndësishme shkathtësitë e transferueshme? Pavarësisht përvojave, shkathtësitë e transferueshme mund t’iu ndihmojnë të merrni një vend pune. Nëpërmjet këtyre shkathtësive, ju do të mund të tregoni se pse jeni të përshtatshëm për atë pozitë. Këto shkathtësi janë shumë të vlefshme për punëtorët. Meqënëse janë shkathësi të transferueshme, përmes tyre ju mund të tregoni se çka mund të sillni në një vend të ri të punës apo çka keni fituar nga përvojat e mëparshme.